[วิถีเซน]ไม่เปียกปอนหนึ่งคน

ไม่เปียกปอนหนึ่งคน

คราหนึ่ง อาจารย์เซนเรียกศิษย์สามคนมาพบ จากนั้นเขียนบทกวีขึ้นบทหนึ่ง ความว่า "พิรุณโปรยปราย สองคนก้าวย่าง ไม่เปียกปอนหนึ่งคน" จากนั้นจึงเอ่ยถามเหล่าศิษย์ว่า "พวกเจ้ามีความคิดเห็นอย่างไรกับกวีบทนี้ เหตุใดจึง "ไม่เปียกปอนหนึ่งคน" จงลองตอบออกมาดู"
     
      ศิษย์คนแรกกล่าวตอบว่า "สองคนเดินอยู่ท่ามกลางฝนแต่คนหนึ่งไม่เปียกฝน เหตุผลง่ายดายยิ่ง นั่นย่อมเป็นเพราะคนผู้นั้นต้องสวมใส่เสื้อกันฝนอย่างแน่นอน"
      อาจารย์เซนไม่มีปฏิกริยาตอบสนองต่อคำตอบนั้น หันไปถามศิษย์คนที่สองว่า เจ้าเล่า เห็นว่าอย่างไร?
      ศิษย์คนต่อมาตอบว่า "คำตอบแรกย่อมไม่ถูกต้อง เพราะคำตอบที่แท้จริงย่อมไม่ง่ายดายขนาดนั้น สองคนเดินอยู่กลางฝน แต่คนหนึ่งไม่เปียก นี่ช่างผิดปกติอย่างยิ่ง ข้าคิดว่าต้องเป็นเพราะสถานที่ที่ทั้งสองเดินอยู่เป็นเขตที่บรรจบกันระหว่างพื้นที่ที่ฝนตกและพื้นที่ที่ฝนไม่ตก คนหนึ่งเดินอยู่ด้านที่มีฝน ส่วนอีกคนเดินอยู่ด้านที่ฝนไม่ตก จึงไม่เปียกปอน" อาจารย์เซนได้ฟังคำตอบนี้ เพียงแต่ยิ้มออกมาน้อยๆ พลางเอ่ยถามศิษย์คนสุดท้ายว่าคิดเห็นอย่างไร

      ศิษย์คนที่สามตอบว่า "คำตอบที่ศิษย์พี่ทั้งสองตอบมาทั้งการสวมเสื้อกันฝน และเดินอยู่ในเขตที่บรรจบกันระหว่างพื้นที่ที่ฝนตกและพื้นที่ที่ฝนไม่ตกล้วนเกินความเป็นไปได้ จริงๆ แล้วคำตอบนั้นง่ายดายยิ่ง การที่คนหนึ่งไม่เปียกก็เพราะเดินอยู่ใต้ชายคาบ้าน แม้ฝนตก ย่อมไม่เปียก" เขาตอบด้วยความมั่นใจ ทั้งยังยืดอกเฝ้ารอคำชมเชยจากอาจารย์เซน ทว่าอาจารย์เซนกลับเงียบงัน
     
      ชั่วครู่ อาจารย์เซนจึงกล่าวว่า "วันนี้ข้าเรียกพวกเจ้ามา ทั้งยังตั้งปัญหาให้พวกเจ้าตอบ ทว่าไม่มีแม้สักคนที่ตอบคำถามได้ตรงใจข้า พวกเจ้าติดตามข้ามานาน ทุกวันก้มหน้าก้มตาร่ำเรียนพระธรรมคัมภีร์ ทว่ากลับไม่มีความก้าวหน้า พวกเจ้าทราบหรือไม่ว่าเป็นเพราะเหตุใด?" ศิษย์ทั้งสามคนต่างมองหน้ากันไปมา พลางส่ายหน้าว่าไม่เข้าใจ
     
      อาจารย์เซนจึงตอบว่า "เหตุที่พวกเจ้าไม่ก้าวหน้า เป็นเพราะพวกเจ้าเพียงยึดติดกับตัวอักษรในตำราเท่านั้น ดังเช่นปัญหาที่ข้าถามในวันนี้ "ไม่เปียกปอนหนึ่งคน" พวกเจ้าได้แต่ยึดติดกับความหมายของข้อความในแง่มุมเดียว จึงไม่อาจค้นพบคำตอบ แท้จริงแล้วคำกล่าวที่ว่า "ไม่เปียกปอนหนึ่งคน" นั้นย่อมหมายความว่า "เปียกปอนทั้งสองคน" ได้เช่นกัน
     
      ปัญญาเซน : การคิดวิเคราะห์เรื่องใดก็ตาม หากสนใจเพียงเปลือกที่ห่อหุ้ม หรือยึดติดกับตัวอักษรเพียงผิวเผิน การหยั่งรู้ที่แท้ ย่อมไม่มีทางเกิดขึ้น